Haritada Ölçek Nasıl Hesaplanır?

  Gerçek mesafe küçültülmüş olarak haritaya aktarılır. Bu küçültme kağıda farklı boyutlarda aktarılırken ölçekten faydalanılır. Harita çizilirken önemli olan belli bir ölçeğe göre kağıda aktarılmış olmasıdır. Haritada belirtilen iki ayrı noktanın birbirine gerçek uzunluğunun haritada yatay olarak belirtilen mesafesine olan orana ölçek denir. Ölçekler farklı boyutlarda olabilir ve haritaların altlarında mutlaka ölçek değeri yazılır. (1:250000) veya (1:500000) gibi farklı boyutlar kullanılabilir. Herhangi bir haritada ölçeğin paydasındaki rakam ne kadar büyürse haritanın ölçeği o kadar küçük olur.

  Haritalarda illeri, ilçeleri, yolları, askeri alanları, hastaneleri, hava alanları gibi yerleri göstermek için bazı semboller kullanılır. Bu semboller haritaların yan taraflarında açıklamaları ile birlikte verilir. Bu alana lejant denir ve haritanın doğru şekilde okunmasını sağlar. Ölçek kısaca küçültme oranıdır. Gerçek uzunlukla haritadaki uzunluğun birbirine olan oranıdır. İki çeşit ölçek vardır. Bunlar; Kesir ölçek ve çizgi ölçektir.

✪ Ölçek Türleri ve Açıklamaları

Kesir Ölçek: Kesir ölçekler gerçek uzunlukla haritadaki uzunluğun birbirine oranını kesirli rakamlarla ifade eder. Kesir ölçekler 1: 1000000, 1/ 200000 gibi gösterilir. Kesir ölçekte pay her zaman 1'dir. Değişken olan kısım paydadır. Kesrin paydası küçültme oranına eşittir. Kesir ölçekte uzunluk birimi olarak cm kullanılır ve pay haritadaki uzunluğu payda da arazideki gerçek uzunluğu ifade eder. Bir haritada ölçek 1/ 200000 olarak belirtilmişse gerçek uzunlukların her birinin 200 kez küçültülerek harita üzerine geçirildiğini gösterir.

Çizgi Ölçek: Harita üzerindeki uzunlukların gerçekte ne kadar olduğunun bir doğru üzerinde gösterilmesidir. Bu doğru her biri eşit aralıktaki bölümlerden oluşur. Bölümlerin üzerinde belirtilen km cinsinden yazılan değerler gerçek uzunluğu gösterir. Çizgi ölçekte birim 1 cm, 1 km'yi gösterir. Çizgi ölçeğin uzunluğunun verilmediği durumlarda ölçek üzerinde her bölümün harita üzerinde 1 cm uzunluğu gösterdiği kabul edilir.

Google görsellerden alınmıştır. 

Not: Bir haritanın ölçeğinin paydasında yazan rakam küçüldükçe "küçük ölçekli" bir harita değildir. Genelde karıştırılan nokta burası oluyor. Tersine büyük ölçekli haritalarda paydadaki değer küçük olur.

✪ Ölçeklerin Karşılaştırılması

- Küçük Ölçekli Harita          -Büyük Ölçekli Harita
 1/ 500000'den küçüktür.          1/ 200000'den büyüktür.
 Ayrıntısı azdır.                         Ayrıntısı fazladır.
 Geniş alanları gösterir.            Dar alanları gösterir.
 Bozulma oranı fazladır.           Bozulma oranı azdır.

Ölçeğin paydasındaki rakamdan beş tane sıfır attığımızda cm km'ye çevrilmiş olur. Buna göre haritada gerçek uzunluk nasıl  hesaplanır?

Formül : Gerçek uzunluk =harita uzunluğu X Ölçek paydası

Örnek soru : 1/200000 ölçekli haritada , harita üzerinde 5 cm'lik yer gerçekte kaç km'dir?
Bilgilerimizi yerlerine koyduğumuzda 200000 x 5 = 1000000 km ye çevirerek sonuç 10 km yapar.

✪ Kullanım Amaçlarına Göre Haritalar

1. Fiziki Haritalar: Yer şekillerini gösteren haritalardır. Bu haritalardan uzunluk ve alan hesabından başka, eğim hesaplama yükselti belirleme ve profil çıkarma işlemleri de yapılır.

2.  Siyasi Haritalar: İdari yerleşim birimlerinin sınırlarını gösteren haritalardır.

3. İklim Haritaları: Üzerinde sıcaklık, basınç, yağış gibi iklim elemanlarının dağılışını gösteren haritalardır.

4. Beşeri ve Ekonomik Haritalar: Nüfus, yerleşme ve insanların ekonomik faaliyetlerini gösteren haritalardır.

5. Özel Haritalar: Bazı meslek gruplarına ait olan haritalardır. Tıp, Askeri, Jeoloji v.s. gibi haritalardır.

Bu yazı www.listeyazilar.com sitesine aittir.
✔ Bu içeriği beğendiyseniz lütfen paylaşın ⤵