Türkiye'nin İklimini Etkileyen Faktörler

  Türkiye matematik konum olarak kuzey yarım kürede olmakla beraber iklim olarak Akdeniz iklimi etkisi altındadır. Dört mevsim yaşanmasının sebebi bir kaç farklı etmenlerden kaynaklanır. Türkiye'nin iklimini etkileyen bu durumlar nelerdir?

  Yer şekillerinin engebeli olması, yükselti, dağların uzanış yönü ve denizsellik sayılabilir. Ülkemizde farklı iklim tiplerinin yaşanmasının sebepleri bunlardır. Güneyde, İç Anadolu'da veya Doğu'da farklı iklimlere rastlanır.

1) Matematik Konum: Bir bölgenin dünya üzerindeki yerinin rakamsal karşılığıdır. Enlem ve boylam çizgilerine göre matematik konum belirlenir. Türkiye 36-42 kuzey enlemi ve 26-45 doğu boylamında yer alır. Bu konumun sonucuna göre Ekvatora olan yakınlık ülkemizi ılıman bir iklim etkisi altında bırakmıştır. Yaz aylarında güneyden gelen sıcak havanın, kış aylarında ise kuzeyden gelen soğuk havanın etkisi altındadır. Matematik konumu sayesinde ülkemizde 4 mevsim yaşanabilmektedir. Ek olarak ülkemiz Yengeç Dönencesinde olduğu için güneş ışınlarını dik açıyla almaz. (Yengeç Dönencesi, yeryüzünün kuzey yarım küresinde Ekvator'un 23° 27' kuzeyinden geçtiği varsayılan enlemdir. 23° 27' kuzey enlemine Yengeç Dönencesi adı verilir. Yerküre 23° 27' eksen eğikliğine sahip olduğu için oluşur.)

2) Özel Konum: Türkiye'de iklim dağılışını etkileyen bir diğer faktördür. Normal şartlarda matematik konum gereği güneyden kuzeye sıcaklık düzenli olarak artış gösterir ve aynı enlem bölgelerinde aynı iklim tipine rastlamak gerekirdi. Özel konumun sonucu olarak kısa mesafede bile değişken iklim tipi görülürken aynı enlemlerde farklı iklimlere rastlanır. Sebep olarak;

• Karaların ve denizlerin dağılışı
• Enlem
• Yükselti
• Dağların uzanış yönü ve bakı
• Basınç merkezlerinin etkisi ve rüzgarlardır.

A) Kara ve Denizlerin Dağılışı: Karalar erken ısınıp erken soğurken denizler daha geç ısınıp geç soğuma özelliğine sahiptir. Denizlerdeki bu durum kıyı kesimlerinde iklimin daha ılıman olmasını sağlar. Türkiye'de kıyılardan içlere gittikçe karasal iklim etkilidir. Karasal iklimin etkisiyle iç kesimler yazın daha fazla ısınır ve kışın daha fazla soğur. Karadeniz bölgesinde Samsun daha kuzeyde yer almasına rağmen Konya iline göre Ocak ayında daha sıcaktır. Bu durum ülkemizde denizlerin iklime etkisinden kaynaklanır.

  Kara ve denizlerin dağılışı, günlük ve yıllık sıcaklık farklarının oluşumunda da önemli bir etkiye sahiptir. Türkiye’de kıyı kesimlerden içlere girildikçe denizin etkisi ve buna bağlı olarak azalan nem oranından dolayı, günlük ve yıllık sıcaklık farklarında artış ortaya çıkar.

B) Yükselti: Türkiye'de yükselti ortalama olarak yüksektir. Batıdan doğuya doğru gittikçe yükselti artar. Doğu Anadolu bölgesinde yükselti 2000 metre üzerindedir. Bu durum da doğu da havanın daha soğuk ve karlı olmasına neden olur. Ancak kısa mesafelerde yükseltinin düşmesiyle sıcaklık ortalamaları farklılık gösterebilir. Deniz seviyesinden oldukça yükse bu bölgemizde 6 ay kış hakim olur. 

C) Basınç Merkezlerinin Etkisi ve Rüzgarlar: Ülkemiz bulunduğu konum nedeniyle aynı basınç merkezinin etkisinde kalmaz. Sürekli yüksek basınç veya sürekli alçak basınç etkisinde olsaydık dört mevsim güzelliğini yaşayamazdık. Yazın ülkemizde Basra Termik Alçak Basıncı görülebilirken, kışın ise Sibirya Termik Yüksek Basıncı’nın etkisi görülebilir. Termik hava basınçları güçlü ve sürekli hava basınç merkezleri olduğu için etkilerini daha uzun süreli ve fazla hissederiz.

Sibirya Termik Yüksek Basıncı (Sibirya Antisiklonu)

• Ülkemize, kuzeydoğudan yaklaşan termik kökenli güçlü bir yüksek basınç alanıdır.
• Sadece Kış aylarında ülkemizi etkisi altına alır. Balkanlar ve Doğu Anadolu üzerinden etkiler.
• Soğuğu oldukça etkilidir, yüksek basınç sistemi oldu için az kar yağışı bırakır ama etkili olabilir.

Basra Termik Alçak Basıncı (Basra Antisiklonu)

  Ülkemize, güneydoğu yönünden giriş yapar. Sıcak bölgelerden geldiği için oldukça sıcak havayı getirir.Yaz aylarında, havanın aşırı ısınmasına neden olur. Termik olan yani sıcaklık ile oluşan bu basınç değişken değildir, yıl boyunca, bulunduğu bölgede sabittir.

• Aşırı çöl sıcakları yaşanmasına sebep olur.
• Genellikle yaz aylarında, karaların fazla ısınması nedeniyle oluşur, termik kökenlidir.
• Yaz başlarında, atmosferin üst tabakaları soğuk kalacağı, yer yüzeyi çabuk ısınacağı için ani gök gürültülü ve sağanak yağışlara neden olur.
• Ülkemizin denizlerinde kuzeyli esen yaz rüzgarlarına destek olur.

Bu yazı www.listeyazilar.com sitesine aittir.
✔ Bu içeriği beğendiyseniz lütfen paylaşın ⤵