İlk Türk İslam Devletleri ve Özellikleri

  Tarihte bir çok devlet kuruldu ve yıkıldı. Bu birikim bizi bugünlere getirirken aynı zamanda da yaşananlar bizleri devlet olarak şekillendirdi. Türkler, İslam dinini kabul ederek kendi arasında İslamiyetin hızla yayılmasına vesile oldu. Kendi örf ve adetlerine bağlı kalmasını bilerek İslam dinine mensup bir şekilde bir çok devlet kurdular. Talas savaşı Türklerin İslamiyetle tanışmalarında önemli rol oynayan ve etkileyen bir sonuç olmuştur. 751 yılındaki bu savaş Abbasiler ve Çinliler arasında yaşanmıştır. Savaşın nedeni tabi ki Orta Asya topraklarında hakim olmak ve egemenliğini sağlamaktı. Savaşı Karluklularında yardımıyla Abbasiler kazanır. Savaşın sonuçlarından bir tanesi de Türklerin İslamiyeti kabulüdür.

  Araplar ve Türkler bu savaş sayesinde Çinlilerden pusula, kağıt gibi önemli buluşları öğrendiler. Savaş sayesinde Arap ve Türk ilişkileri gelişmeye başladı. İslamiyetle tanışan Türkler kendi gelenek ve göreneklerine bağlı kalarak bu doğrultuda bir çok devlet kurdular. İslam dinine geçiş yaşamalarına rağmen kendi dilleri Türkçeyi kullanmayı önemsediler.

✪ Tarihte Kurulan İlk Türk İslam Devletleri

 1) Karahanlılar (840-1212): En büyük özelliği tarihte kurulmuş ilk Türk İslam devletidir. 840 yılında Uygurların Kırgızlar tarafından yıkılmasından sonra Balasagun'da Bilge Kül Kadir Han tarafından kurulmuştur. Resmi dilleri Türkçe olarak kalmış ve Uygur alfabesini kullanmışlardır. Burslu öğrenim sistemi ilk kez bu dönemde uygulanmıştır. Yine bu dönemde önemli eserler tarihe kazandırılmıştır. Divan-ı Lügat'it Türk (Kaşgarlı Mahmut), Kutadgu Bilig (Yusuf Has Hacib), Atabet-ül Hakayık (Edip Ahmet Yükneki), Divan-ı Hikmet (Ahmet Yesevi) gibi eserler ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda ilk defa Kuran-ı Kerim tercümeleri bu dönemde yazılmıştır. Doğu Karahanlılar 1211'de Karahitaylar tarafından, Batı Karahanlılar ise 1212 de Harzemşahlar tarafından yıkılmıştır.

 2) Gazneliler (963-1187): Alp Tigin tarafından Afganiztan'ın Gazne kentinde kurulan devlet, Türk-İslam kültürünü yayarak, Hindistan'a kadar genişletmişlerdir. Sulatan ünvanı ilk defa bu dönemde kullanılmış ve en ünlü hükümdarı Gazneli Sultan Mahmut olmuştur. Egemenlikleri altına aldıkları bölgede farklı milletlerin bulunması Gaznelilerin yıkılmasında etkili oldu.

 3) Tolunoğulları (868-905): Mısır vilayetinde kurulmuş ilk Türk devleti olma özelliği vardır. Devletin halkı Araplardan oluşsa da yöneticileri Türk olmuştur. Abbasiler tarafından yıkılmıştır.

 4) İhşidler (935-969): Mısır valisi tarafından Mısır'da kurulan ikinci Türk devletidir ve Akşitler olarak da bilinirler. Hicaz ilk defa bu Türk devleti tarafından egemenlik altına alınmıştır.

 5) Büyük Selçuklu Devleti (1037-1157): Selçuklular, Oğuzların Üçoklar kolunun Kınık boyundandır ve adını da kurucusu Selçuk Bey'den alır. Büyük Selçuklu devleti en parlak dönemini Tuğrul Bey zamanında yaşasa da 3 ayrı dönemde hüküm sürmüştür.

 A) Tuğrul Bey Dönemi: Tuğrul Bey ve Çağrı Bey'in katkıları ile Gazneliler ile yapılan Dandanakan savaşında galip olunmuştur. Bu savaş ve zaferden sonra devletin kuruluş ve resmiyet kazanması hızlanmıştır. Selçuklular Pasinler savaşında da taraf olarak kazanmayı bilmişlerdir. 1048’de gerçekleşen Pasinler Savaşı, Selçukluların Bizans'a karşı kazandığı ilk zaferdir. Tuğrul Bey'e başarılarından ötürü halifelik verilmiş, doğu ve batının sultanı olarak kabul görmüştür.

 B) Alparslan Dönemi: Selçuklular bu dönemde Gürcistan ve Kafkaslar'a bir çok sefer yapmıştır. 26 Ağustos 1071 tarihinde Büyük Selçuklu Hükümdarı Alparslan ile Bizans İmparatoru IV. Romen Diyojen arasında gerçekleşen Malazgirt savaşı zaferle sonuçlanmıştır. Malazgirt savaşı, "Türklere Anadolu'nun kapılarında kesin zafer sağlayan son savaş" olarak bilinir.

 C) Melikşah Dönemi: Selçuklu devletinin ulaştığı sınırlar Aral gölü, Marmara kıyıları, Kafkasya ve Mısır'a kadar uzanmış ve en parlak dönemlerinden biri olmuştur. Ancak Melikşah'ın ölümünden sonra yaşanan taht kavgaları devleti yıpratmıştır. Katvan savaşında Moğollara karşı alınan mağlubiyet devleti yıkım sürecine sokmuştur. 1157 senesinde Sultan Sencer'in de ölümüyle devlet zayıf düşerek yıkılır.

Bu yazı www.listeyazilar.com sitesine aittir.
✔ Bu içeriği beğendiyseniz lütfen paylaşın ⤵